भारतातील सहकार क्षेत्र हे नेहमीच परिवर्तनाच्या दिशेने वाटचाल करत आले आहे. मात्र, निवडणूक प्रक्रियेतील पारंपरिक, वेळखाऊ व किचकट पद्धतीमुळे अनेकदा संस्थांवर आर्थिक व व्यवस्थापकीय ताण निर्माण होत असे. याच समस्येवर संगणकीय मतदान प्रणाली ही एक क्रांतिकारी संकल्पना बनून आली. ज्याचा प्रत्यक्ष शुभारंभ २२ डिसेंबर २००२ रोजी सिएट एम्प्लॉईज को-ऑपरेटिव्ह क्रेडिट सोसायटीच्या निवडणुकीने झाला.
मायक्रोस्टॉप इन्फोटेकच्या माध्यमातून संगणकावर मतदान: सिएट स्टाफ सोसायटीने घडविला इतिहास!
भारतात सहकार क्षेत्रात डिजिटल परिवर्तनाची गाथा लिहिली गेली. देशात पहिल्यांदाच संगणकाच्या माध्यमातून मतदानाची प्रक्रिया यशस्वीरीत्या पूर्ण झाली. या क्रांतिकारी बदलाचा पहिला मान सिएट कंपनीच्या स्टाफ सहकारी पतसंस्थेला मिळाला असून, या ऐतिहासिक घडामोडीमुळे संपूर्ण सहकारी क्षेत्रात डिजिटल युगाची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. या ऐतिहासिक संगणकीय मतदान प्रक्रियेची अंमलबजावणी मायक्रोस्टॉप इन्फोटेक आमच्या कंपनीच्या तांत्रिक सहकार्याने पार पडली.
या अभिनव प्रयोगाचे शिल्पकार कोण?
या परिवर्तनाचे श्रेय जाते दोन महत्त्वाच्या व्यक्तींना:
- अविनाश पवार, मायक्रोस्टॉप इन्फोटेकचे संचालक – ज्यांनी या तांत्रिक प्रणालीचा विकास केला आणि यशस्वी अंमलबजावणी सुनिश्चित केली.
- अविनाश खैरनार, सहाय्यक सहकार अधिकारी – ज्यांनी सहकार खात्याच्या मार्गदर्शनाखाली ही संकल्पना मूर्त स्वरूपात आणली.
त्यांनी विभागीय सहनिबंधक मनोहर त्रिभुवन आणि जिल्हा उपनिबंधक विजय सूर्यवंशी यांच्या मार्गदर्शनाखाली या प्रणालीची रचना केली. मायक्रोस्टॉप ही कंपनी आधीपासूनच सहकारी संस्थांसाठी वेगवेगळी सॉफ्टवेअर्स बनवते, आणि त्याच अनुभवाचा वापर या प्रणालीत करण्यात आला.
Table of Contents
मायक्रोस्टॉप इन्फोटेकचा तांत्रिक पाया
आमची कंपनी गेल्या अनेक वर्षांपासून कृषी उत्पन्न बाजार समित्या, नागरी सहकारी बँका, पगारदार सहकारी संस्था यांच्यासाठी उच्च दर्जाची संगणकीय प्रणाली आणि सॉफ्टवेअर सोल्यूशन्स विकसित करत आहे. या विविध संस्थांच्या कार्यपद्धतींचा सखोल अभ्यास आणि प्रत्यक्ष अनुभवाच्या आधारावर, आम्ही विशेषतः सहकारी संस्थांच्या निवडणूक प्रक्रियेसाठी सुरक्षित, पारदर्शक आणि त्रुटीशून्य संगणकीय मतदान प्रणाली तयार केली आहे. ही प्रणाली केवळ तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम नाही, तर ती भारतीय सहकारी संस्थांच्या गरजांनुसार पूर्णपणे सानुकूलित (customized) करण्यात आली आहे. निवडणुकीच्या प्रत्येक टप्प्यावर – मतदार नोंदणीपासून ते अंतिम मतमोजणीपर्यंत आमच्या प्रणालीने संपूर्ण प्रक्रिया अधिक वेगवान, अचूक आणि विश्वासार्ह बनवली आहे.
या प्रणालीमागची पार्श्वभूमी
पारंपरिक पद्धतीतील अडचणी
सहकारी संस्थांमध्ये निवडणूक घेताना अनेक अडचणी येतात:
- मतपत्रिका छपाई, वितरण आणि सुरक्षिततेसाठी खर्च
- हाताने मतमोजणी करताना होणाऱ्या चुका आणि विलंब
- मतदारांची अधिकृत यादी आणि ओळख तपासणीसाठी लागणारा वेळ
- निवडणूक प्रक्रियेवर संशय निर्माण होण्याची शक्यता
या सर्व बाबींना तांत्रिक उपाय शोधण्यासाठी सहकार खात्यातील अधिकारी आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील तज्ज्ञांनी एकत्र येऊन संगणकीय मतदान प्रणालीचा आराखडा तयार केला.
संगणकीय मतदान प्रणालीची वैशिष्ट्ये
ही प्रणाली संपूर्णपणे डिजिटल असून मतदान, मतमोजणी व निकाल जाहीर करण्यापर्यंतची प्रक्रिया पूर्णपणे संगणकाद्वारे पार पडते. काही प्रमुख वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे:
- डिजिटल मतपत्रिका:- प्रत्येक मतदाराला संगणकाच्या स्क्रीनवर मतपत्रिका दिसते. त्या आधारावर कीबोर्डमधील अनुक्रमांक वापरून तो आपली पसंतीचा उमेदवार निवडतो.
- एकमत एकमतदाना तंत्रज्ञान:- प्रत्येक मतपत्रिकेसाठी फक्त एकच मतदान स्वीकारले जाते. मतदाराने मतदान केल्यानंतर पुन्हा कीबोर्ड वापरल्यास संगणक त्याची नोंद घेत नाही. यामुळे मतदानामध्ये फेरफार किंवा त्रुटी होण्याचा धोका पूर्णतः टळतो.
- रिअल-टाईम निकाल प्रणाली:- मतदान पूर्ण झाल्यानंतर काही सेकंदांत निकाल प्राप्त होतो. मतमोजणीसाठी वेगळा वेळ, manpower किंवा कागदपत्रांची गरज राहत नाही.
- सुरक्षितता आणि गोपनीयता:- सर्व डेटा स्थानिकरित्या एन्क्रिप्टेड स्वरूपात स्टोअर केला जातो. संगणकीय प्रणालीमध्ये मतदाराची ओळख गोपनीय राखली जाते. OTP, बायोमेट्रिक किंवा आधार अधारित लॉगिन वापरून ओळख निश्चित केली जाऊ शकते.
- प्रशिक्षण व प्रात्यक्षिक:- निवडणुकीपूर्वी मतदारांना या नव्या प्रणालीचे प्रात्यक्षिक दाखवले गेले. अत्यंत सोप्या इंटरफेसमुळे सर्व वयोगटातील व्यक्तींना ही प्रणाली सहज समजली.
ऐतिहासिक पाऊल – सिएट टायर्स स्टाफ क्रेडिट सोसायटीची निवडणूक
देशात सहकार क्षेत्रातील निवडणुकांमध्ये संगणक प्रणालीचा वापर करण्याची संकल्पना प्रथमच प्रत्यक्षात उतरविण्यात आली आणि त्याचा पहिला प्रयोग करण्यात आला सिएट टायर्स एम्प्लॉईज को-ऑप क्रेडिट सोसायटी, सातपूर (नाशिक) या संस्थेच्या निवडणुकीत. या प्रणालीचा पहिला वापर २२ डिसेंबर २००२ रोजी करण्यात आला. सकाळी ७ वाजता सुरू झालेली मतदान प्रक्रिया संध्याकाळी ४ वाजेपर्यंत सुरू राहिली. ही संपूर्ण निवडणूक मायक्रोस्टॉप इन्फोटेकद्वारे विकसित केलेल्या संगणक प्रणालीद्वारे यशस्वीपणे पार पडली.
या दिवशी:
- उत्पादन प्रक्रियेला कोणताही अडथळा न आणता निवडणूक शांततेत पार पडली.
- सकाळी ७ ते सायंकाळी ४ वाजेपर्यंत संगणकाद्वारे मतदान झाले.
- सायं. ४:२० वाजता मतमोजणीला प्रारंभ झाला.
- केवळ १ तास १० मिनिटांत, म्हणजे सायं. ५:३० वाजता, निकाल जाहीर करण्यात आला.
- निवडणूक प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि विश्वासार्हता अनुभवली गेली.
कामकाजात अडथळा न आणता निवडणूक प्रक्रिया
मतदान प्रक्रियेमध्ये कामगारांमध्ये विशेष उत्सुकता दिसून आली होती. अनेक कामगारांनी पहिल्यांदाच संगणकावर मतदानाचा अनुभव घेतला. यामध्ये प्रत्येक मतदाराने संगणकाच्या स्क्रीनवर उमेदवाराचे नाव पाहून कीबोर्डवर अनुक्रमांक दाबत मत दिले. ही संपूर्ण प्रक्रिया कर्मचाऱ्यांच्या नियमित कामकाजात अडथळा न आणता, पूर्णपणे नियोजनबद्ध पद्धतीने पार पडली. यामुळे उत्पादन प्रक्रिया अखंड सुरू ठेवून निवडणूक यशस्वीरीत्या राबवणे शक्य झाले.
संगणकीय सहकारी निवडणुकीमागे मायक्रोस्टॉप इन्फोटेकचा ठसा
या ऐतिहासिक घडामोडीमागे एक महत्त्वाचा तांत्रिक आधार होता MicroStop Infotech Pvt. Ltd. आमच्या कंपनीचा. सहकारी संस्था, पतसंस्था, बँका आणि विविध वित्तीय संस्थांसाठी अत्याधुनिक सॉफ्टवेअर सोल्यूशन्स विकसित करण्यात विशेष कौशल्य असलेल्या MicroStop Infotech नेच ही संगणकीय मतदान प्रणाली संपूर्णपणे डिझाइन व विकसित केली. ही प्रणाली केवळ संगणकावर मतदान करणे इतकी मर्यादित नसून, ती संपूर्ण निवडणूक प्रक्रियेला मतदार नोंदणी, मतपेटीची डिजिटल सुरक्षितता, मतमोजणी आणि अंतिम निकाल पारदर्शक, सुरक्षित आणि जलदगतीने पूर्ण करण्यासाठी सक्षम आहे.
सीएट एम्प्लॉईज को-ऑप क्रेडिट सोसायटीसारख्या प्रतिष्ठित संस्थेने आमच्या प्रणालीचा वापर करून देशातील सहकारी निवडणुकीच्या डिजिटल युगाची सुरुवात केली, ही आमच्यासाठी केवळ व्यवसायाची संधी नव्हे, तर नाशिक शहराच्या नावावर नोंदवले गेलेले ऐतिहासिक पाऊल ठरले. MicroStop Infotech Pvt. Ltd. ने यामध्ये फक्त एक सेवा पुरवठादार म्हणून नव्हे, तर सहकार क्षेत्राच्या डिजिटल परिवर्तनात भागीदार म्हणून आपले योगदान दिले.